Değerli okurlarım geçen hafta zeytinyağının içeriği ile ilgili bilgileri paylaşmıştım. Bu yazımda kaldığımız yerden devamla zeytinyağının bu zengin içeri ile sağlığımız üzerindeki etkileri ve hastalıklardan korunma üzerine katkıları ile ilgili bilgileri paylaşmak istiyorum.
Bunun yanı sıra zeytinyağı omega-6 yağ asidinin omega-3 yağ asidine oranını da düzenlemektedir. Omega-3 ve omega-6 yağ asitlerinin vücuda belli bir oranda alınması çok önemlidir. Çünkü bu oranlardaki dengesizlik durumunda hastalıklar ve kanser de dâhil olmak üzere, kalp ve bağışıklık sistemi ile ilgili birçok hastalığın ilerlemesi söz konusu olmaktadır. Amerikan Kalp Birliği, kalp hastalığı riskini azaltmak için yüksek tekli doymamış yağ diyetlerinin, %30 düşük yağlı diyete bir alternatif olabileceğini ileri sürmektedir. Akdeniz diyeti ile beslenmenin kanser nedeniyle ölümleri %13 oranında azalttığı bildirilmektedir. Kolorektal %17, meme %7, mide %27, prostat %4, karaciğer %42, baş ve boyun %60, pankreas %52 ve solunum sistemi %90 gibi bölgesel kanser riskinin belirtilen oranlarda azalttığı saptanmıştır. Katılımcı sayısının 37.140 ve kontrol grubunun 19 olgudan oluştuğu bir meta analiz (birden fazla bilimsel çalışmanın sonuçlarını birleştiren istatistiksel analiz) çalışmasında zeytinyağı kullanım oranı en yüksek olan grubun, en düşük olan gruba göre her hangi bir kanser türüne yakalanma olasılığının daha düşük olduğu saptanmıştır. Bir başka çalışma ise 150.000 kadın katılımcı ile gerçekleştirilmiş ve yüksek zeytinyağı tüketiminin meme kanserine karşı koruyucu olduğu sonucuna varılmıştır. Zeytinyağı gibi bitkisel yağlarda bulunan bir madde olan ß-sitosterolün prostat kanser hücrelerinin oluşumunu engellemede yardımcı olduğu kanıtlamıştır. Araştırmacılar ß-sitosterolün hücrelerin bölünmemesi emrini veren hücre içi haberleşme sistemini güçlendirdiği, böylece hücre büyümesi kontrolsüz hale gelmeden kanserin engellenebileceği sonucuna varmışlardır. Araştırıcılar zeytinyağının bağırsak kanserinin başlamasını engellemek için midedeki asitle tepkimeye girdiğini ortaya koymuşlardır. Bunun yanında, zeytinyağı mide asidini azaltarak mideyi gastrit ve ülser gibi hastalıklara karşı da korumaktadır. Aynı zamanda safra salgısını harekete geçirerek, sindirimin mükemmel hale gelmesini sağladığına dair bilgiler mevcuttur. Safra kesesinin boşalma işlemini düzenlemekte ve safra taşı riskini azaltmaktadır. Ayrıca zeytinyağı ile zenginleştirilmiş diyet ile beslenmenin standart diyet ve tereyağı ile zenginleştirilmiş diyet ile beslenenlerin bağırsak mikrobiyotasında farklılıklar olduğu, bunun da sağlık üzerinde olumlu etkiler yaptığı belirtilmektedir. Tip 2 diyabet (şeker hastalığı) ile zeytinyağı arasındaki ilişkinin araştırıldığı ve 187.068 kişiye ait verilerin kullanıldığı bir meta analiz çalışmasında; günlük zeytinyağı tüketiminin 10 g artması durumunda %9, en yüksek zeytinyağı kullanan grup ile en düşük zeytinyağı kullanan grup karşılaştırıldığında ise en yüksek zeytinyağı kullanan grupta %16 oranında tip 2 diyabete halk arasında bilinen adı ile sonradan çıkan şeker hastalığına yakalanma riskinin azaldığı saptanmıştır. Bunların yanı sıra beyin damarlarının sağlığına da olumlu etkilerinin olduğu bilinmektedir. Araştırmacılara göre bol miktarda zeytinyağı ve sebze yiyen insanlarda, eklemlerdeki kronik bir hastalık olan eklem romatizması hastalığı geçirme riski aşağıya çekilmektedir.
Zeytinyağının içerdiği vitaminler ise, hücre yenileyici özelliklere sahip oldukları için, yaşlılık tedavisinde de kullanılır, cildi besler ve korur. Besinlerle birlikte vücudumuza "serbest radikal" denilen bazı maddeleri de aldığımız bir gerçektir. Zeytinyağı, başta E vitamini olmak üzere, içerdiği çok sayıdaki antioksidan maddeyle bu zararlı maddelerin vücudumuzda neden olduğu tahribatı, hasarı önlemekte, hücrelerimizi yenilemektedir. Doku ve organlarımızın yaşlanmasını geciktirme özelliğine de sahiptir. Ayrıca MetS’in kontrol altında tutulması için Akdeniz diyetinin etkili bir tedavi olduğuna dair çalışmalar yapılmaktadır. Bu diyetin önemli bileşeni olan zeytinyağı yüksek oranda doymamış yağ asitleri içermektedir. Zeytinyağı ağırlığının yaklaşık %10'unu oluşturan hidroksitirosol, insan vücudundaki oksidatif stresi azaltan ana polifenoldur ve anti-teratojenik (hamilelik sırasında bebeğin gelişimini olumsuz etkileyen maddelerin etkinliğini önleyen) ve anti-inflamatuar (iltahap önleyici) ve içeriğindeki zengin tekli doymamış yağlar sayesinde anti-bakteriyel özelliklere sahiptir. Ayrıca bitkisel fenolik bileşikler ile bağırsak mikrobiyotası arasında prebiyotik benzeri bir etkileşim olduğu da bilinmektedir. Özellikle sızma zeytinyağı gıda kaynaklı patojenlerin gelişimini durdurması, faydalı mikroorganizmaların büyümesini uyarılması ve sağlıklı yağ asidi profili (özellikle oleik asit) gibi biyoyararlılığı olan içeriği ile sağlığa katkı sunan bir gıdadır. Zeytinyağının kullanıldığı diğer bir sağlık sorunu da şiddetli kronik kabızlıktır. Yapılan bir çalışmada zeytinyağı lavmanı yapılan 118 hasta çocuğun dörtte üçünde faydalı olduğu belirtilmektedir.
Sağlıklı mutlu haftalar diler, saygılarımı sunarım.
Referanslar
Foscolou, A., Critselis, E. ve Panagiotakos, D. (2018). Olive oil consumption and human health: A narrative review. Maturitas, 118(October), 60–66. doi:10.1016/j.maturitas.2018.10.013
Gavahian, M., Mousavi Khaneghah, A., Lorenzo, J. M., Munekata, P. E. S., Garcia-Mantrana, I., Collado, M. C., … Barba, F. J. (2019). Health benefits of olive oil and its components: Impacts on gut microbiota antioxidant activities, and prevention of noncommunicable diseases. Trends in Food Science and Technology, 88(March), 220–227. doi:10.1016/j.tifs.2019.03.008
Muzammil, S., Kanwal, H., Shahzad, T., Hussain, S., Nadeem, H. U., Rasul, I., … Siddique, M. H. (2021). Olive oil. Green Sustainable Process for Chemical and Environmental Engineering and Science. Elsevier Inc. doi:10.1016/B978-0-12-821886-0.00009-9
Pastor, R., Bouzas, C. ve Tur, J. A. (2021). Beneficial effects of dietary supplementation with olive oil, oleic acid, or hydroxytyrosol in metabolic syndrome: Systematic review and meta-analysis. Free Radical Biology and Medicine, 172(June), 372–385. doi:10.1016/j.freeradbiomed.2021.06.017
Pérez-Martínez, P., Mikhailidis, D. P., Athyros, V. G., Bullo, M., Couture, P., Covas, M. I., … López-Miranda, J. (2017). Lifestyle recommendations for the prevention and management of metabolic syndrome: An international panel recommendation. Nutrition Reviews, 75(5), 307–326. doi:10.1093/nutrit/nux014
Prieto, I., Hidalgo, M., Segarra, A. B., Martínez-Rodríguez, A. M., Cobo, A., Ramírez, M., … Martínez-Cañamero, M. (2018). Influence of a diet enriched with virgin olive oil or butter on mouse gut microbiota and its correlation to physiological and biochemical parameters related to metabolic syndrome. PLoS ONE, 13(1), 1–20. doi:10.1371/journal.pone.0190368
Rodríguez-López, P., Lozano-Sánchez, J., Borras-Linares, I., Emanuelli, T., Menendez, J. A. ve Segura-Carretero, A. (2021). Polyphenols in olive oil: the importance of phenolic compounds in the chemical composition of olive oil. Olives and Olive Oil in Health and Disease Prevention içinde (ss. 111–122). Elsevier. doi:10.1016/B978-0-12-819528-4.00007-9
Vissers, M. N., Zock, P. L. ve Katan, M. B. (2004). Bioavailability and antioxidant effects of olive oil phenols in humans: A review. European Journal of Clinical Nutrition, 58(6), 955–965. doi:10.1038/sj.ejcn.1601917
Yokoi, A. ve Kamata, N. (2021). The usefulness of olive oil enema in children with severe chronic constipation. Journal of Pediatric Surgery, 56(7), 1141–1144. doi:10.1016/j.jpedsurg.2021.03.024
