Tırnak yeme alışkanlığı, çoğunlukla 3-4 yaşlarında başlayan bir davranış bozukluğudur. Bazı durumlarda çok nadir de olsa 5 aylık bebeklerde de görülmektedir. Çocukların %33’ünde görülen tırnak yeme bozukluğunun oranı, ergenlerde %40-45’dir. Ergenlerin neredeyse yarısında görülen tırnak yeme bozukluğunun nedeni olarak gençlerin çevrelerinden onay görmemeleri olarak değerlendirilmektedir. Çünkü sosyal onay gören ergenlerin birçoğu bu davranışı terk etmektedir.
Tırnak yiyen çocukların ailelerinin birçoğunda tırnak yeme bozukluğu vardır.Bu yüzden bu davranışın taklit bir davranış olduğu, taklit edilerek büyüklerden öğrenildiği var sayılmaktadır.
Tırnak yeme, en çok sinirli çocuklarda ve dişlerin çıkmaya başladığı dönemlerde görülür.7-8 ve daha ileri yaşlarda da görülebilen tırnak yeme, özellikle çocukların herhangi bir işle uğraşmadıkları boş zamanlarda görülmektedir. Bu davranış bozukluğu çocuklarda genellikle uyku bozuklukları ve vücutta hareket huzursuzluğu ile birlikte görülür.Çocuk bu davranış bozukluğuyla içsel huzursuzluğunu bastırmaya çalışır. Tırnak yeme, aşırı otoriter anne ve babaların veya otoriter bir öğretmenin etkisinde kalan çocuklarda daha çok görülür. Çocuğun içinde gizlediği saldırganlığın dışa vurumu olarak kabul edilir. Kendini suçlayan, öfkesini kendisine yönelten kişilerde görüldüğü söylenir.
Tırnak Yeme Bozukluğunun Nedenleri
Ailenin çocuğa aşırı disiplinli ve otoriter davranması, çocuğun sık sık azarlanması, sürekli eleştirilmesi, dövülmesi, diğer çocuklarla kıyaslanması gibi yanlış tutumlardan kaynaklanabilir. Çocuğun çevresinde tırnak yiyen biri varsa çocuk bu kişiyi model almış ve davranışı taklit yoluyla öğrenmiş olabilir. Çocuğa kendi kapasitesinden daha fazla iş ve sorumluluk vermek, kardeş kıskançlığı, çocuğa yeterince sevgi ve ilgi gösterilmemesi, ergenlik dönemindeki çocuğun arkadaşlarının yanında eleştirilmesi, çocuğun küçük düşürülüp horlanması, mide ve bağırsak rahatsızlıkları bu davranış bozukluğunun temel nedenleridir.
Tırnak Yeme Bozukluğunun Çözüm Yolları
Çocuğu bu davranıştan vazgeçirmek için yapılması gereken şey, aile içi ilişkileri güçlendirmek, çocuğa tırnak yemenin zararlarını anlatmak ve çocuğu boş zamanları için oyalanacağı bir faaliyete yöneltmektir.
Tırnak yeme bozukluğu, genellikle psikolojik kökenli bir davranış bozukluğudur. Temelinde güvensizlik hissinin yattığı kabul edilir. Bu yüzden öncelikle çocuğun bu alışkanlığa neden yöneldiği araştırılıp tespit edilmelidir. Bazen çocuklar üzüntü, korku, stres, öfke gibi duygular yaşadıklarında bu duygularla nasıl başa çıkacaklarını bilmez, bu duyguları bu tür davranışlarla dışa vururlar. Çocuğun içindeki öfke ve kızgınlık gibi duyguları dışa vurması, anne ve babasıyla içindeki duyguları paylaşması sağlanmalıdır. Aksi halde bu duyguları birikerek daha da artacaktır.
Çocuk anne ve babasıyla düşüncelerini ve duygularını, özgürce paylaşabildiği zaman tırnak yeme davranışı azalabilir. Geceleri uykusunda tırnak yiyen çocuklara, hafif, pamuk bir eldiven giydirilebilir, ayak tırnaklarını yiyenlere ise sıkmayan çorap giydirilebilir. Çocukta 3-4 yaşına kadar bu davranış devam ediyorsa anne ve baba tarafından görmezlikten gelinmelidir. Bu davranışın ortaya çıkmasında aile içi huzursuzluk tetikleyici roldedir, bu yüzden ev içindeki çatışma ve gerginliklerin azaltılması, çocuğun kendini güvende hissetmesi tedavide oldukça etkili olacaktır.
Ailedeki bireylerin bu davranıştan sürekli rahatsız olduklarını dile getirmeleri, çocuğun kaygısını daha da arttırabilir, bu yüzden bundan kaçınmak gerekir. Çocuğa başkalarının bu davranıştan hoşlanmadığı uygun bir dille ifade edilmelidir. Çocuğun parmaklarına acı biber sürmek, eldiven takmak gibi çocuğu aşağılayıcı yöntemlerden kaçınılmalıdır. Bu yöntemler, sorunu daha da kötüleştirebilir.
Çocuk, tedavi süresince korku ve kaygı yaratan durumlardan uzak tutulmalıdır. Küçük çocukların, televizyonda veya internette korku verici ve kavga içeren programlar izlemesi, kavgalı ortamlarda bulunması kaygı ve heyecanını arttıracağı için sakıncalıdır. Davranışı geriletmek için film izlerken çocuğun ağzını çiğneyeceği yiyeceklerle meşgul etmek, iyi bir yöntemdir.
Çocuğu sık sık başarılarından ötürü övmek ve ödüllendirmek de faydalı olabilir. Ancak bu yöntemin uygun ve sınırlı olarak kullanılması gerekir. Aksi halde çocuk ödül almak için bu davranışını kullanabilir.
Çocuğun kendi tırnak bakımıyla kendisinin uğraşması da faydalı olabilir. Bunun için çocuğa manikür ve pedikür malzemeleri alınabilir. Çocuğa tırnak yeme davranışından eğer isterse kolayca vazgeçebileceği anlatılabilir. Bu alışkanlığın başkalarının gözünde itici ve çirkin bir izlenim bıraktığı sevecen bir yaklaşımla ifade edilmelidir. Aynı zamanda çocuğa ayna karşısında tırnak yeme davranışı yaptırılması da yararlı olabilir. Özelikle genç kızlarda tırnaklarının yenmiş hali ile manikürlü hali gösterilerek karşılaştırılabilir. Tırnak yeme alışkanlığından çocuğu vazgeçirirken, çocuğa anlayışlı, sabırlı ve sevecen davranılmalı, çocuk desteklenmelidir.
Tırnak Yeme Alışkanlığını Tersine Çevirme Adımları
Bu yöntemde takıntılı bir alışkanlığı (tırnak yeme, parmak emme,vb.) kırmak için bazı adımlar kullanılır. Oldukça basit bir yöntem olmasına rağmen, uygulanabilmesi için çocuk en az 6-7 yaşlarında olmalıdır. Uygulamanın nasıl gerçekleştirileceğine çocukla birlikte karar verilmeli, çocuğun bunu yapmaya istekli olduğundan emin olunmalıdır.
Rahatsızlıkların gözden geçirilmesi: Çocuğunuzla birlikte bu alışkanlığın neden olduğu zorlukları sıralayınız. Çocuk, niçin bundan kurtulmak istiyor? Bu alışkanlık hangi durumlarda çocuk için problem yaratıyor?
Farkındalık eğitimi-ortaya çıktığı durumları saptama: Alışkanlığın ne zaman ve hangi durumlarda ortaya çıktığını bilmek, onu kontrol etmeyi kolaylaştıracaktır. Bunun için, iki adet çizelge hazırlayınız. Çizelgenin birine siz, diğerine ise çocuğunuz,bir hafta boyunca ne zaman ve nerede davranışını tekrarladığını işaretleyiniz. Bir hafta sonra çizelgelerinizi karşılaştırınız.
Alternatif tepki: Bu yöntemde anahtar adım, davranışa alternatif bir tepki belirlemektir. Alışkanlığı engellemek için çocuğunuzla birlikte bu davranışını her tekrarladığında yapacağı bir tepki belirleyin. Bu tepki, öyle bir davranış olmalı ki dakikalarca yapıldığı halde başkalarına garip gelmemeli, çocuğun normal etkinliğini engellememeli ve takıntılı hareketin farkına varmasını sağlamalı.
Aşağıdaki Azrin ve Nunn tarafından geliştirilen tablo, bu konuda size yol gösterebilir:
|
Takıntılı Hareket Yerine Ne yapmalı? Takıntılı Alışkanlık Alternatif Alıştırma Parmak Emme Yumruk Sık Tırnak Yeme Eşyayı Tut Kirpik –Kaş Yolma Eşyaları Tut Kafa Sallama-Boyun kütürdetme Boynunu Kas |
Düzeltici ve Önleyici Tepki: Alternatif tepkiyi belirledikten sonra, bu tepkiyi alışkanlığı yarıda kesmek veya ortaya çıkışını önlemek için kullanmasını sağlayın.
Bağlantılı Davranış: Çocuğun takıntılı davranıştan hemen önce yaptığı hareketi belirleyin. Örneğin çocuk tırnaklarını yemeden önce ayaklarını sallamaya başlıyorsa bağlantılı davranış budur. Alternatif tepkiyi bir önceki bağlantılı davranışı durdurmak için kullanmasını sağlayın.
Gevşeme çalışması: Çocuğun gevşeyip rahatlaması için bir gevşeme tekniği seçilip uygulanmalıdır.
Toplumsal Destek: Çocuğa bu dönemde destek olunmalıdır. Bu destek, teşvik veya övgü olarak hem ailesi hem de arkadaşlarından gelebilir.
Deneme: Çocuğunuzun alternatif davranışı her gün tekrarlamasını sağlayarak rutin hale getirmesine destek olun. Aynı zamanda takıntının ortaya çıktığı durumları düşünürken alternatif tepkiyi denemesini önerebilirsiniz.
Kayıt: Çocuğun ne kadar ilerleme kaydettiğini görmek için davranışın ortaya çıkma sıklığını günlük olarak kaydedin.
