3-: ARMAN HOSEPYAN (1933 - )

Yeni-Kapu civarındaki “Büyük-Vlanga” semtinde ikamet etmekteydi. Etmekteydi diyorum çünkü şu an, Kanada’da ikamet etmektedir.

Çocukluğumda ve ilk gençlik yıllarımda çok samimi olduğum iki arkadaşım vardı: “Arman Hosepyan ve Aşot Merdinyan”. Gerçi başka arkadaşlarımda olmuş ve olmaktadır lâkin, hemen hiç birisi bu iki biraderimin yerini alamaz. Bunun izahı benim açımdan gayrı kabildir. Ancak, şöyle bir misal verebilirm: “âdeta üç beden, tek ruh olmuştuk.”

Her iki biraderim de, yurt haricine çıkmış yabancı ülkelerde kendilerine yeni bir iş sahası aramaya koyulmuş, böylece birbirimizden uzak kalmıştık. Zira onlar yurt haricine giderken takriben (1965)lerde, ben de “Peysaj Ressamlığımı” istemeyerek bırakmış, Gazeteciliğe yönelmiştim. Adres değişiklikleri sebebiyle de bu canım arkadaşlarımı kaybetmiştim.

2003 yılında “TÜRKİYE ERMENİLERİ TARİH” adlı ve (6.Baskı) yapan bir eserim yayınlanmış ve bilahare telif eserimi neşreden kitapevi, Yurt haricine de göndermişti. Kanada’da bir kitapçı vitrininde eserimi gören Arman biraderim, derhal iki adet alarak birini Aşot biraderime vermiş ve sağ olsunlar her ikisi de hem sevinmiş ve hem de eserimi neşreden Yayınevi’ne benim adıma bir mektup göndermişler. Mektubu alınca, nasıl sevindiğimi tahmin edemezsiniz. Derhal cevabi bir mektup yazarak, açık adresimi verdim. Böylece 30 yıl sonra tekrar en azından temas kurabilme şansını elde etmiştik.

Arman biraderim, “yalancı mücevher” sahasında rakip tanımaz derecede değerli bir Ustadır.

KUYUMCU MAĞAZALARI : (1942 ve 1980’li yıllar)

1-: AKRAM FRENKYAN: (? – 1983)

Aslen Vanlı bir Ermeni’dir. Van eşrafından olan Panos Dedemin yakın arkadaşıdır. Kapalı-Çarşı Kuyumcular bölümünde olan mağazası; tarihi Çukur Muhallebicisi’nin yakınındadır. Ayrıca iki küçük Mağazası daha vardı. Benim tanıdığım yıllar (80 yaşını) geçkindi. “Mayıs 1983 tarihinde” vefat etmiştir.

2-: KÖSE ĞAÇİK

Mücevher satıcıları içinde, hayli itibarı olan bir Kuyum satıcısıdır. Mevkii itibarı ile Kuyum Çarşısı eşrafı içinde yer almıştır.

3-: LEVON ÇAMİÇ

Kuyumcular Çarşısı’nın, değerli ve Kuyumcular tarafından aranan bir mevkidedir.

4-: MAVROMATİ

Kuyumcular Çarşısı’nın sevilen esnaflarındandır. Rum asıllı Mavromati, mahir bir mücevher satıcısıdır. Mücevherin her nevinden anlar ve satar.

5-: KRİKOR KÜRKÇÜYAN

1942-1945” yılları arasında, Çuhacı-Han’ın üst katında, Sünnet şapkaları imal eden, maharetli genç bir Şapkacı vardı. “Krikor Kürkçüyan” adındaki Ermeni asıllı bu Usta’nın çalışmalarını seyretmekten son derece zevk alan ben ise okul tatili kuyumcu yanında çıraklık yapan, merak dolu bir çocuktum.

Krikor Usta, daha sonraki yıllar gayet zengin bir ailenin kızıyla evlendi ve bir Kuyumcu Mağazası açarak, zenginliğin tadını çıkarmaya başlamıştı.

Krikor Kürkçüyan’ın şansı öylesine açılmıştı ki, bilhassa Turistik satışlarında hayli kazanç sağlamış; milyonlarına, milyonlar katmaya başlamış, firmasına koyduğu (ROKOKO) adıyla adlandırdığı firmasının namını yurt haricinde dahi duyurmaya başlamıştı.

Ne var ki, 1980’lerde İstanbul’daki ortam hiç de normal değildi ve Kuyum Tüccarı Krikor, yurt haricine kaçtı. Kaçtı diyorum, zira bazı siyasi kuruluşların uzantıları onu haraca bağlamaya çalışmıştı.

6-: HIRANT SÜMER

Kuyumcular Çarşısı ana caddesindeki en güzel dükkânlardan birisi, onun Mağazasıydı. Babasından devraldığı bu mağazasına, Babasını dahi sokmayan bu vicdansız, bu sebeple Babasının ölümüne sebep olmuştur.

Kuyumcular Çarşısında hiç kimse tarafından sevilmeyen bu Kuyum Taciri; 1949’da sessizce ABD’ye kaçmıştır.

7-: LEVON ALTUN

Monteci” yani; İmalat ve satışı bir arada yürüten Kuyum Tüccarı Levon Altun, temiz karakterli, iyiliksever bir yaradılışı olduğundan, hemen her Çarşılı tarafından sevilmiştir.

8-: DİRAN ŞEN – “ORDU PAZARI” (? - ?)

İç Bedesten’in Kuyumcular bölümünde, hemen girişteki sağ köşede yer alan minyatür satış mağazası Merum Diran Şen’indi.

Ordu Pazarı” adıyla çalıştırdığı bu küçük dükkân, bereket açısından büyük mağazalardan daha ziyade bereketliydi ve zaman, zaman onlardan fazla kazanç elde etmekteydi.

Merhum, Diran Şen, hemen herkesin yardımına koşan, iyiliksever bir insandı. Kuyumcular bölümündeki “Çarşı-Karakolu” dahi; esnaf arasında bir anlaşmazlık zuhur ederse; Diran Şen aracılığıyla, herhangi bir yanlışlık olmadan, doğru olan ne ise, onu tatbik ederdi.

Merhum, Diran Şen Bey; (Ermeni’lerin Ermeni’den, diğer Gayrı Müslim Kavimlerin de kendilerinden seçilen temsilcileri aracılığıyla Devlet nezdinde icraat göstererek, herhangi bir huzursuzluğa meydan bırakmadan hal yoluna gidilmesini ve böylece “çirkin aracıların” varlıklarına son verilmesini savunurdu.)

Gelin görün ki, günümüzde dahi (TBMM)de tek bir azınlık Milletvekili mevcut değildi: (22 Mart 2015 Pazar)

9-: KRİKOR KİRAZ (? - ?)

Meşhur Bursa Lokantası’na yakın (günümüzde mevcut değildir) yakın mesafede bulunan Mücevherci Dükkânı’nın küçük olmasına rağmen hayli iş yaptığı çarşı esnafının dahi dikkatlerini çekmişti. Ancak, Dükkânı çalıştıran “Krikor Kiraz” Efendi’yi kimse kıskanmaz ve hemen herkes severdi.

Gerçekten de müşterisi boldu ve bilhassa “Hanım müşterileri” daha ziyade idi. Zira Krikor Kiraz Efendi’nin gayet ciddi ve kıskanılacak derecede namuslu bir esnaf oluşunun bu hususta rolü büyüktü. Tek kelime ile; iyilik sever dobra bir insandı: Ruhu şâd olsun.

10-: BEŞER BİRADERLER (? - ?)

Beşer soyadı taşıyan Hasan ve İbrahim biraderler, daha ziyade Soyadlarıyla hafızalarda yer etmiştir.

Kuyumcular Çarşısı, Mücevher satıcıları içinde en eski Mücevher esnafı olarak bilinirler. Müslüman Türk olan bu iki birader, namuslu ve hayırsever olarak bilinmiş ve sevilmişlerdir.

11-: CELÂL BOZKURT (? - ?)

Celâl Bozkurt, Müslüman Türk Kuyum esnafı içinde saygı ve sevgi ile anılan bir Mücevherci idi. Ancak; “Taş-bozucusu” mu, Mücevher satıcı mı olduğu bilgim dışındadır?..

Kesin olarak bildiğim; Celâl Bey’in; Kapalı-Çarşı’nın Kuyum esnafından oluşudur.

12-: ALİ KUYUMCU (? - )

Mahir bir Mücevher satıcısı ve gayet namuslu bir esnaf oluşuyla tanınan Ali Kuyumcu Bey, Müslüman Türk Kuyumcular içinde en ziyade sevilenlerdendir.

Ali Bey’in, benim Ressamlık yıllardımda benden hayli tablo almasıyla, olsun maddi ve olsun manevi açıdan hayli iyiliği dokunmuştur: (Delikanlı, fırçan kuvvetli sakın Ressamlığı bırakma. Madden sıkışırsan bana gel. Bu ülkenin sanatkârlara çok ihtiyacı var.) derdi.

Ali Kuyumcu Bey’in teşfikiyle daha başka Müslüman Türk Kuyumcular da Çarşıda yer almıştır ki, Türk-Ermeni yakınlaşması açısından pek verimli olmuştur.

13-: VALANTİN (? - )

Ermeni Katolik Cemaatinden olan Valantin Efendi; son derece efendi ve dürüst bir kuyumcu olmakla tanınmıştır ve Kuyum Çarşısı’nda unutulmazlar safında yeri vardır.

14-: KAPRİYEL HÜNER (? - ?)

Merhum Kapriyel Hüner’in gayet iyi bir Kuyumcu olduğu ve Mücevher bahsinde, otorite olarak tanınmış ve bir Mücevher Mağazası çalıştıran bir uzman olarak saygı görmüştür.

Kuyum Çarşısı tarafından unutulmayan uzmanlardandır.

Ruhu şâd olsun.

15-: HIMAYAK MONTECİ (? - ?)

Ermeni asıllı zayıftan, şık giyimli, tatlı dilli bir mücevher satıcısı idi. “Montörlük” döneminde; Seçtiği ustalar her daim madden zayıf talihsiz kimselerdi. Onların bu durumunu en ala şekilde sömürmesini bilir, en ehven fiyata dilediği yüzük veya pandantif yaptırabilmekte idi. Yani kendi çapında; “Kapitalist bir sömürücü” idi. Kapalı-Çarşı’nın Kuyumcular bölümünde, “Hırant Sümer” mağazası, mağazasının karşı sırasında bulunan bir Kuyum Mağazası’nın “Baş-Kalfası” iken zaman içinde sahibi oldu. 1980’de Yunanistan’a göçerken Yolcu-Uçağında ani bir krizle vefat ettiği haberi Kuyumcular Çarşısında da duyuldu.

16-: ALİ ÜNAL (? - ?)

Mücevher Mağazası çalıştıran Ali Ünal, Müslüman Türk Kuyumculardandı. Diğer Kuyumcu Ali Bey gibi; hemen her ihtiyaç sahibine yardım elini uzatmadan edemezdi.

Diğeri gibi benim Ressamlık yıllarımda, kendisinden hayli yardım görebilmiş, bir çok da tablo satmıştım. Yardımsever, ayrım yapmayan bir karakteri vardı. Bütün Kuyumcu Çarşısı kendilerini severdi. Kuyumcu esnafı olarak, meslektaşlarına hayli öğretileri olmuştur. Zira, mağaza çalıştırması bahsinde değerli öğretileri vardı.

<devam edecek>