Dünya İnsanlığının Özlem Duyduğu Bir Yaşam Merkezi ve Kültür Kentidir
02 Adıyaman
Mustafa EKİNCİ ile Röportaj
02 Adıyaman; mavi gökle sarı dağların birleşiği görkemi ve ilk yüzyılların yaşantısını yansıtan Cendere Köprüsü gibi tarih kokan yollarıyla karşılıyor bizi.
Nemrut Dağı, güneşin doğuşunun ve batışının en güzel manzarasıyla dünyaca bilinen yer.
İnsanın var oluşundan günümüze kadar, geçim kaynakları sık sık değişse de son dönemlerin en dikkat edilmesi gereken doğal kaynaklar ve tarım alanlarıdır. Ülkemiz birçok alanda olduğu gibi tarım sektöründe de müthiş bir ürün çeşitliliğin potansiyeline ve ekolojik üstünlüğüne sahiptir.
Adıyaman’da kayıtlı 36.487 çiftçimizin geçim kaynağı tarımdır. Bizim de temel ihtiyacımız olan, doğal, sağlıklı ve hesaplı gıda olduğuna göre, çiftçilerimize destek olmalıyız. Örneğin; Peygamber Üzümü, yedi bin yıl öncesine kadar dayanan tarihi, farklı lezzeti ve şifasıyla bilinen bu meyvemiz sadece Adıyaman’da yetişmektedir. Potasyum ve zeytinyağın karışımıyla elde edilen Patos ve bir diğer adıyla Besni Üzüm’ün tazesi, kurusu ve çekirdeğiyle de adını dünya piyasasına duyurmuştur. Yapılan araştırmalara göre ülkemiz, 4.175.754 ton üzüm üretimiyle dünyanın başta gelen ülkeleri arasında beşinci sırada yer almaktadır.
Birçok Avrupa ülkelerine ihracatı bulunan Besni Üzümü, ülkemizin genelindeki ihracat payı %8 civarındadır. İhracatı ve pazarı alternatifleştirmek adına, yeni nesillerin de ilgisini çekecek Besni Üzüm’üne ait ampelografik özelliklerini belirlemek. Bilimsel yöntemlerle gerçek deney ve gözlemler çerçevesinde, geniş kapsamlı projeler yürütülmeli. Doğaya zarar vermeden, geleneksel tarım yerini modern tarıma çevrilmeli. Özellikle hem ulusal hem de uluslar arası standartlarına uygun üretilirse çok yakın bir süre içerisinde pazar potansiyeli genişler ve ihracat payının yüzdeliği büyük olasılıkla yirmiye varan rakamlara ulaşacaktır.
Her üzüm adı geçtiğinde benim aklıma; 1915 Çanakkale'de aç fakat kahramanca savaşan atalarımızın yemek listesi gelir. Yazımın konusuyla ne kadar alakalı bilemeyeceğim ama sizinle de paylaşmak isterim
43. Alay 1. Piyade Taburu 1. Bölük, 1915 yılı yemek listesi;
15 Haziran Sabah: Üzüm hoşafı. Öğlen: Yok. Akşam: Yağlı buğday çorbası ve ekmek.
26 Haziran Sabah: Yok. Öğlen: Yok. Akşam: Üzüm hoşafı, ekmek.
18 Temmuz Sabah: Üzüm hoşafı. Öğlen: Yok. Akşam: Yarım tayın ekmek.
21 Temmuz Sabah: Yarım ekmek. Öğlen: Yok. Akşam: Şekersiz üzüm hoşafı, ekmek YOK
RUHUNUZ ŞAD, MEVLAMIZIN RAHMETİ ÜZERİNİZDE OLSUN!
Sümerlilerden bu yana dünyanın petrol ihtiyacı gittikçe artmakta. 1958 yılında ülkemize gelen yabancı şirketlerin keşfiyle Adıyaman ilçesi olan Kahta’nın kuyusundan ilk petrol keşfi gerçekleştirilmiştir. Bugün Türkiye’mizin genelinde çıkarılan ham petrolün yüzde yirmisi Adıyaman kuyularından elde edilmektedir. Gerçek kanıtlara dayanarak söyleyebiliriz ki, Adıyaman’ın yer altı zenginliği ile ilgili birkaç sondaj çalımların gerçekleştirilmesi sonucunda bu yüzdelik elliye çıkacaktır.
2. Haftamızda Adıyaman İl Kültür ve Turizm Müdürü Sn Mustafa EKİNCİ’nin anlatımıyla Adıyaman ilimizi daha iyi tanımış olacağız.
Adıyaman denilince ilk aklımıza ne gelmeli?
-Adıyaman denilince; değişik din, dil, ırk mezhep ve renkten insanların birbiriyle huzur ve barış ortamı içerisinde yaşamak aklıma gelmektedir. Batı’nın doğusu ve doğunun batısı aklıma gelmektedir. Çünkü Adıyaman tam anlamıyla, doğu kültürünün batı kültürüyle ve batı kültürünün doğu kültürüyle buluştuğu yerdir. Kısacası Adıyaman, dünya insanlığının özlem duyduğu bir yaşam merkezi ve kültür kentidir.
Adıyaman ismi nereden gelme?
-Anlatıldığına göre Hıristiyanlık inancının doğduğu günlerde bu toraklarda hüküm süren çok zalim bir kral yaşarmış. Bu kral putperest ve ilahi inanışa karşı biriymiş. Kralın yedi tane oğlu vardır. Bu çocuklar gizliden Hz. İsa’nın dinine iman ederler. Fakat babalarının zulmünden de çok korkarlar. Babalarının duymaması için çok gizli yerlerde ibadet ederler. Mağaralara gizlenerek dini vecibelerini yerine getirirler. Ancak günün birinde bu durum kralın kulağına gider ve zalim baba yedi evladını da idam eder. Efsaneye göre idam edilen yere “Yedi Yaman” ismi verilir. Bu isim zamanla “Adıyaman” ismine dönüşür.
Kültürel faaliyetleri nelerdir?
-21 değişik medeniyete ev sahipliği yapmış olan Adıyaman kuzeyde Malatya, batıda Kahramanmaraş, güneybatıda Gaziantep, güneydoğuda Şanlıurfa ve doğuda Diyarbakır ile komşudur. Ortadoğu ülkelerinin merkezinde yer alan Güneydoğu Torosların güneyinde, Zagros Dağlarının batısında, Basra Körfezinin kuzeyinde, binlerce yıldır Bereketli Hilal olarak bilinen toprakların üst sınırını oluşturur.
21 medeniyetten bu güne intikal etmiş çok zengin bir tarihi, köklü ve kadim bir kültürü vardır. Örneğin Halk Oyunları Fransa’nın Lion kentinde yapılan Dünya Halk Dansları yarışmasında dünya birinciliği almıştır. Ahilik geleneğinin “Yaren Geceleri” Adıyaman’da Harfane olarak hala yoğun bir şekilde yaşamaktadır.
Kendine özgü müzik kültürü ve yaşayan gelenekleriyle Adıyaman tam anlamıyla bir kültür kentidir. Bu konuya ilgi duyan kişiler için tam anlamıyla bir araştırma merkezidir.
Adıyaman’ı diğer illerimizden ayıran tarihi veya coğrafi konumunun özellikleri nelerdir?
-Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri arasında köprü vazifesi üstlenen Adıyaman Akdeniz Bölgesi'nin özelliklerini de kısmen taşımaktadır. Bu yönü ile hem doğuya hem de batıya açılan bir kapı konumunda olan Adıyaman, iklimi ve bitki örtüsünün çeşitliliğinde de bu üç bölgenin özelliklerini yansıtmaktadır. Emniyet ve jandarma suç istatistiklerine göre Türkiye’de en az suç işlenme oranıyla, Karabük’ten sonra, ikinci sırada yer almaktadır.
İl’i boydan boya kuşatan Fırat Nehri, irili ufaklı pek çok akarsu ve derinliklerde kaynayan şifalı suları Adıyaman'ı su bakımından zengin bir şehir yapmaktadır. İl topraklarının Fırat Nehri ile sınır oluşturan büyük bölümü, dünyanın sayılı barajları arasında yer alan Atatürk Barajı'nın suları altındadır. Başkent Samosata'yı suları altında tutan Atatürk Baraj Gölü, kent sosyal yaşamına farklı bir renk katmaktadır.
Samsatlı Lukianus, Baba İsak, Pardus gibi çok büyük değerleri yetiştiren bu topraklar her zaman dünyaya ilham ve ışık veren bir yer olmuştur.
Turistik yerleri?
-Kültür turizminden, sağlık turizmine, spor turizminden av turizmine kadar bir çok alanda zengin kaynaklara sahip olan İl, 1800 yıllık Roma döneminden kalan Cendere Köprüsü, Kommagene döneminde ticaret merkezi olarak kullanılmış olan Perre Antik Kenti, Kommagene Yazlık Yönetim Merkezi olarak kullanılmış olan Arsemia, Kommagene döneminde yapılmış ancak, Roma Bizans Memlükler tarafından da kullanılmış olan Eski Kahta Kalesi, Prenseslerin anıt mezarı olarak kullanılmış olan Karakuş Tümülüsü, gibi bir çok şahesere ev sahipliği yapmaktadır.
Kommagene Uygarlığı'nın insanlığa armağanı ihtişamlı tanrı ve kral heykelleri ile tüm dünyanın ilgi odağı olan Nemrut Dağı, her yıl ağırladığı konukları ile ülke turizmine renk katmaktadır. 1987 yılında UNESCO tarafından “Dünya Kültür Mirası” listesine alınan Nemrut Dağı'nın görkemli mezar tepesi ve çevresi, Anadolu topraklarında söz konusu listeye dahil edilen 15 eserden biridir. 1988 yılında Milli Park ilan edilen bölge, 2004 yılında Uluslararası Turizm Yazarları ve Gazetecileri Federasyonu FİJET tarafından Turizm Oscar'ı olarak kabul edilen “Altın Elma Ödülü”ne layık görülmüştür.
Her yıl yüz binlerce yerli ve yabancı turistin ziyaret ettiği Adıyaman, aynı zamanda İnanç turizmi açısından da çok önemli bir yere sahiptir. Gerger İlçesinde bulunan Üzeyir Peygamber Türbesinden, Samsat İlçesinde bulunan ve kabrinin yeri net olarak belli olan iki Sahabeden biri olan Safvan Bin Muattal Hazretlerine kadar yüzlerce velinin kabri bu bölgede bulunmaktadır. İnanç turizmi kapsamında her yıl Adıyaman’a bir milyona yakın ziyaretçi gelmektedir. Bununla ilgili olarak elimizde herhangi bir istatistiki kriter olmamakla birlikte, bilgiler otobüs işletme firmalarından, hava ve kara taşımacılığı yapan diğer kuruluşlardan tahmini olarak elde edilmiştir.
Yaklaşık 70.000 tescilli ve envanterlik esere sahip olan Adıyaman Müzesi Arkeoloji alanında da çok iddialı bir konumdadır. Kronolojik olarak sıralandığında, 65 milyon yıl öncesinden başlayan eserleriyle, günümüze kadar gelen hemen hemen her döneme ait eserler bulmak mümkündür. Adıyaman Müzesi tam anlamıyla tarihi aydınlatan eserlerle doludur. Adıyaman 337 tescilli kültür varlığıyla dünyanın bir çok ülkesi ile yarışabilecek bir tarih zengini kenttir.
Belirgin yöresel yemekleri?
-Gerek Faunası ve florası, gerekse de Adıyaman’ın bulunduğu Mezopotamya bölgesinin mümbit topraklarının ürün çeşitliliği ve tarihsel mirasların birikimi bu bölgeyi gastronomi açısından çok zengin ve eşsiz bir mutfak sahibi yapmıştır. Bu konuda Müdürlüğümüz tarafından hazırlanmış olan “Cemile” isimli yemek kitabı bölgenin yemek kültürü hakkında ve yemekleriyle ilgili önemli bir kaynak durumundadır. Yüzlerce vejeteryen yemeğinden et yemeklerine kadar hepsi ayrıntılı bir biçimde anlatılmıştır.
Somut olarak Adıyaman Tavası, Hıtap, Besni Tavası, Gerger Tavası, Besni Tenekesi, Basalla, Abuzer kebap, Şıllik Tatlısı, Meyir Çorbası, Balcane Dev, Cennet Sıvağı gibi bölgeye has olan yemek ve tatlılar Adıyaman’a özgü yemekler olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak
Adıyaman son yıllarda, çiğ köftenin etsiz bir çeşidini üreterek Türkiye genelinde, çiğ köfte lokantalarıyla ön plana çıkmayı becermiş durumdadır. Şu anda 1 milyar dolar civarında bir ciroya ulaşan bir pazar payı ile yurt dışına bile açılmış durumdadır.
Kısacası Adıyaman sadece tarihi ve kültürüyle değil aynı zamanda eşsiz lezzetleriyle de Türkiye’nin önemli destinasyon noktalarından biridir.
Tüm bu özellikleri bünyesinde barındıran Adıyaman’ımızı akıcı, kısa ve öz anlattığı için Sn Müdürümüze sonsuz teşekkür ederiz.
02 Adıyaman
Bir yanım Kommagene Uygarlığını keşfe çıkar,
Baş döndürücü sarhoşluğumu gözlerim kanıtlar,
Güneşin en görkemlisi Nemrut’un Dağı'nda doğar.
Kilim, cicim, heybe, halında mert ellerin izi var,
İlme dokuları kadar selam olsun Adıyaman.
Tüm yurda nam salmış, en büyük Atatürk barajından,
Kahta sahiline akan görkemli soğuk sularından,
Herkes Besni Üzümün o farklı lezzetine hayran,
Bir de kutsal tarihiyle zihnimi canlandıran,
Beyin hücrelerim kadar selam olsun Adıyaman.
Kimler geçmedi ki, Baba İshak, ağa ile paşalar.
Topraktan derin kırışık heykeldeki kalıntılar,
Yukarısı Eskisaray tüm soruları yanıtlar.
İlk çağlardan kalma bir tarihin ispatıdır bunlar,
Parlak geçmişin kadar selam olsun Adıyaman.
